IUS NATURALE - JOHANNES MESSNER (1891 - 1984)


INDICE GENERALE / INHALTSVERZEICHNIS (INTERNET)
INDICE DETTAGLIATO / DETAIL-INHALTSVERZEICHNIS
L'intera tesi / die gesamte Dissertation (html) - L'intera tesi / die gesamte Dissertation (pdf)
Gli altri contributi - La pagina internazionale - La pagina italiana - E-Mail
(Alexander Pytlik, Mag. theol., Mag. theol., Dr. iur. can.)


In publicum deductio
Theseos ad doctoratum in Iure Canonico assequendum
cui est index operarius:


DIRITTO NATURALE ED ETICA SOCIALE
NEL PENSIERO DI JOHANNES MESSNER (1891 - 1984)


quaeque elaborata est
moderantibus
Ill.mo D.no prof. Francisco D'Agostino
Ill.mo D.no prof. Iosepho Maria Dalla Torre del Tempio di Sanguinetto, et
Rev.mo P. Prof. Reginaldo M. Pizzorni O. P.,

in penu Facultatis Iuris Canonici apud Pontificiam Universitatem Lateranensem.


Iam titulo dissertationi indito ipsum centrum ostenditur, circa quod re vera per totamque vitam suam circumactus sacerdos et idem scientiae socialis peritus Austriacus Johannes Messner cunctas inquisitiones a se faciendas fecit. Cui scilicet inde ab initio operandi clarum ac perspectum erat, nullam ethicam iuris naturalis dari, nisi ex intimo nervo suo sit ethica socialis, et item dari nullam ethicam socialem, nisi ex intimo nervo suo ethica iuris naturalis sit (cfr. "Das Naturrecht", in 6.a editione a. 1966 = in 7.a editione a. 1984, pag. 372, nota 18).

Numerus scriptorum a docto editorum, tam pro eius ingenio industriaque quam propter ingens temporis spatium ab anno 1918° usque ad annum 1981 inclusive ei concessum, sane abundat. Nos igitur, ne tanta mole obrueremur, initio cogebamur pauca tantum eademque maiora ac strictissime systematica eligere, ut ab iisdem incipientes satis authentice eius cogitata explanaremus.

Systematicum opus prestantius, quo quasi clave uti potes, sine dubio est illa publicatio sex editionibus diversis sive ampliatis proposita (annis 1949 - 1966, immutata etiam 1984° et 2001°), quae est "Das Naturrecht". Ea enim non solum pro manuali ethicae socialis et publicae et oeconomicae, sed etiam, quippe qua contineantur principia ethicae fundamentalis, pro vera propriaque summa iuris naturalis est habenda. - Haud minore momento praeditus esse videtur liber Messneri omnium primus, qui et ante et post alterum bellum pancosmium etiam sex editionibus diversis sive ampliatis in lucem est emissus (annis 1934 - 1956): nempe illud opus cui titulus "Die soziale Frage". - Ante alterum bellum pancosmium editae, praeterea, duae publicationes memoratu dignae sunt: tum scriptio Messneri ad "habilitationem" adispiscendam, cui index est "Sozialökonomik und Sozialethik" (duabus etidionibus annorum 1927° et 1929° evulgata et immutata anno 2001°) quaeque clare in directionem realismi socialis oeconomici prospicit, cum - praecipue - singularissima elucubratio "Die berufständische Ordnung". Quae, et ipsa duabus editionibus (annis 1936° et 1937° factis) ad lucem orta, utpote conamen plane novum aestimandum est: conamen tale dicimus, quali per principia fundamentalia iuris naturalis totus ordo societatis humanae ad mentem realismi socialis efformatur atque, eadem formatione nixus, ipse ordo rei publicae provehitur. - Postremo, quod ad tempus post alterum bellum pancosmium pertinet, animum ad volumen ipsi Messnero percarum advertamus, quod vocatur "Kulturethik" (duabus editionibus 1954° ac denuo, immutatum, anno 2001° propositum); quod scilicet pollet fundamento iacto per ethicam principialem et personalitatis propriam. - Nec est cur neglegamus illud opus ex themate valde "modernum", quod est "Der Funktionär" (anno 1961° foras datum).

In thesi, de qua agimus, praesertim harum publicationum pervestigatarum fructus habes. Attamen, nec his contenti, paulatim alisa centenas symbolas Messneri praeterea pervolutavimus. Denique, ut explanationem nostram ex omni puncto circumspectam redderemus neque ipsas minutias neglegenter omitteremus, singularem confidentiam posuimus etiam in publicationibus successoris Messneri in academica cathedra, Rudolfi Weiler, nunc emeriti. Haud minorem in esaranda thesi confidentiam tribuimus viro scientiae socialis perito Alfredo Klose, ipsi Messner bene cognito; haud minorem consociationi vulgo dictae "Johannes-Messner-Gesellschaft", quae, anno 1991° instituta, de plenaria editione nova omnium operum Messneri habet vigilantem curam.

Cum maxime his fontibus hauriat, dissertationis pars principalis (in cap. II°) audet agere de "LA TEORIA DEL DIRITTO NATURALE IN JOHANNES MESSNER". Ibi autem in magno pretio habentur quattuor rationes: primum nempe fundatio iuris naturalis more inductivo-ontologico perfecta, deinde nexus legis naturalis et iuris naturalis, tunc modus exsistendi legis naturalis, quae in homine reperitur, ac postremo criterium moralitatis, quod a Messner - uti constat - in finibus scopisve exsistentialibus cognoscitur. - Praeterea, his fundamentis fulti, originem iuris ac naturam societatis hominum necnon boni communis inquirendo alloquimur. - In parte proprie iuridico-naturali disputatur et notio (iuris naturalis) ipsa et selectae differentiae secundum Messnerum opponendae contra traditam doctrinam, porro et compositio atque communitas cum recentioribus conaminibus theoriae iuris naturalis et, denique ac praeter cetera, realitas variaque efficacitas iuris naturalis, si modo spectetur tamquam primarium (evidens, elementarium) vel secundarium (adhibitum). Ita quidem in medium producuntur iuris principia primaria, secundaria, tertia, qualia ex Messneri sententia inerrabiliter distinguuntur a veris normis iuris. - Haec considerantes, subito pervenimus ad id disceptandum, quod etiam hodiernae ethicae naturali-iuridicae propositum et iniunctum est respectu iuris naturalis intra ius positivum, respectu quoque problematum iustitiae et iurium hominis. Semper ab auctore temptatum est, ut cogitationes Messneri fideliter, bene intelligibiliter et tamen brevi complexione converterentur vel exponerentur.

Sequens capitulum III, quod inscribitur "I FONDAMENTI DELL'ETICA SOCIALE IN JOHANNES MESSNER E L'APPLICAZIONE DELLA SUA DOTTRINA DI DIRITTO NATURALE", tractat nonnulla exempla valde "concreta" seu "magis concreta" adhibendi ius naturale utpote ethicam socialem. In prooemio illustratur, quid Messner notionibus reformationis socialis et quaestionis socialis identidem intellexerit. Exemplum adhibendi fundamentale non inconsulte res matrimonii familiaeque eligitur, propterea quod Messner - ut iam patet - in fundamentali sua probatione argumentativa legis naturalis atque iuris naturalis potissimum extollit hominem ut animans familiale, scilicet animans experientiae specifice cum vita familiali coninctae, et quod laudat veritates morales elementares ut - exinde - plane enodabiles sententias syntheticas a priori, non sine claro et pellucido contento (cfr. Cap. II). - Selectae quaestiones ethicae publicae, ethicae socialis, ethicae oeconomicae et ethicae inter nationes eo tendunt, ut conspectum cuiusdam iuris naturalis adhibiti et quorundam principiorum iustitiae secundum placita Messneri exponendorum reapse quadrent. Problemata regiminis autoritarii et formae civitatis in hoc, quod spectat ad definitiones theoreticas, clarissimam reducunt memoriam notitiarum in cap. I° factarum, quod personali historiae viri docti catholici in toto orbe terrarum celebrati dicatum est.

In eodem capitulo I°, dicto "LA VITA E LE OPERE DI JOHANNES MESSNER (1891 - 1984)", exhaustis cunctis fontibus quae adiri possunt, historia Messneri politice, ecclesiastice, soialiter gravis pertractatur. Hunc in tractatum influunt imprimis recentissimi eventus studiorum, ab auctore ipso susceptorum, ut verum momentum Messneri in illa "civitate ordinum" ("Ständestaat") specie christiana-autoritaria exhibitum erueret ac ita capitulum durissimum vitae Messneri sine ullo fuco illustraret. Inde conspicitur Messnerum annis tricesimis usque ad invasionem Hitleri nonnullis politicis christianis-socialibus civitatis autoritariae semper clariora consilia doctrinasque dedisse, quamvis abhorreret a conceptu "civitatis ordinum" universalistice secundum Spann excogitato. Qui demum necessario factus est totalitarie "hierarchicus". Messner e contra, probavit necessitatem reformationis societatis hominum ex parte ordinum professionum, id est eius reformationem inde "ab infra". Ipse cum mente incitatus esset erga cancellarium foederalem Austriacum Dollfuß, a socialistis nationalibus necatum, et proinde cum iussu cancellarii foederalis Schuschnigg periodicum mensile maximopere Austriacum, quod erat "Monatsschrift für Kultur und Politik" (1936 - 1938), edendum adiuvaret, Messner debuit a socialistis nationalibus aufugere. Mansio eius coacta in Britannia totam consequentem operationem viri docti fecundavit; praesertim eius familiaritatem cum rationibus viisque scientiarum empiricarum valde auxit. - Post alterum bellum pancosmium, hanc ob causam, Messner nulli rei operam suam navavit nisi operibus scientificis subeundis. Is enim, qui experimento compositionis atque instructionis civitatis Austriacae facto ex ordine professionum vehementer nunc admonitum se sentiebat, ne nimis leviter "auctoritatem iuris naturalis adhiberet"; et idem vir, qui ante annum 1938 episcopis Austriacis in praedicatione sociali satis audibiliter succurrere consueverat sua ipsius lectione ac interpretatione sociali-realistica Litterarum Encyclicarum socialium quibus indices "Rerum novarum" et "Quadragesimo anno", scilicet locutiones aptas perfectasque suppeditando, nunc, altero bello pancosmio superato, praesertim sua "summa doctrinae socialis systematica" (cfr. "Das Naturrecht" et "Die soziale Frage") ad totum orbem terrarum verba fecit. Nam eadem "summa" ubivis in mundo potest et fundare et ampliorem profectum incitare sanae doctrinae socialis ecclesiasticae. - Qua allusione etiam id monstravimus, quod capitulo IV° fuse demonstratur: "JOHANNES MESSNER E L'EVOLUZIONE DELLA DOTTRINA SOCIALE DELLA CHIESA CATTOLICA".

Non multa restant. Capituo V°, quod inscribitur "CRITICHE - RISPOSTE - PROSECUZIONE DELL'OPERA DI MESSNER", solum pauca referuntur ex ingenti congerie reprehensionum et castigationum ciriticarum, quae tum in personam Messneri ante alterum bellum pancosmium habitam cum in universum opus Messneri quatenus ius naturae retinens in campo publico edictae sunt. Item influunt responsa Messneri authentica, quae "critica criticae" appellari possunt. Hic autem agitur, praeter cetera, de illustrativa quadam compositione sive contentione cum illa theologia morali (catholica) temporis recentioris, quae conabatur sine traditis radicibus in iure naturali positis progredi; quae igitur in "systemata compensatoria" transilire videbatur. - Sic ergo, ut rationum seriem finiamus, confirmemus Messnerum usque ad mortem suam semper et continenter contendisse ius naturale more sociali-realistico esse renovandum et in efficaciorem notitiam utpote systematicam ethicam socialem esse transfundendum. Fit utique non sine causa, ut in regionibus linguarum diversissimis saepius saepiusque ad opus Messneri redeatur. Quod videlicet pro certo fidoque fonte nuntiorum accipitur ad usum scientiae et praxeos iuris naturalis in hominum societate, in civitate necnon in Ecclesia, cuius ordo iuridicus inter praecipuos fontes suos, ut non ignoramus, ius naturale novit.


INDICE GENERALE / INHALTSVERZEICHNIS (INTERNET)
INDICE DETTAGLIATO / DETAIL-INHALTSVERZEICHNIS
L'intera tesi / die gesamte Dissertation (html) - L'intera tesi / die gesamte Dissertation (pdf)
Gli altri contributi - La pagina internazionale - La pagina italiana - E-Mail
(Alexander Pytlik, Mag. theol., Mag. theol., Dr. iur. can.)